Bamberg en de dom

index

De huidige binnenstad van Bamberg is vrijwel ongeschonden door de tweede wereldoorlog gekomen en staat op de werelderfgoedlijst van Unesco. Prachtige panden uit diverse eeuwen, steeds goed onderhouden, de residentie van de voormalige prinsbisschop, de Dom, en vooral ook de ligging aan het schilderachtige riviertje de Regnitz, met zijn prachtige gekleurde huisjes: klein Venetië.
De historie van de stad gaat terug tot de 9e eeuw. Bamberg is genoemd naar het grafengeslacht Babenberg. Tijdens de Ottoonse keizers dreigden de graven van Babenberg te machtig te worden. Om die reden nam hij hen een flink stuk land af en schonk dat aan de prinsbisschop van Würzburg. Maar graaf Adalbert nam deze stad toen in en verdreef de bisschop. Daarop werd de Babenburger burcht belegerd en veroverd. De drie broers Babenberg: Heinrich, Adalbert en Gebehard werden in 906 gedood om verschillende redenen: de eerste in de strijd, de tweede uit bloedwraak, de derde werd berecht en onthoofd. Heinrich von Babenberg, de zoon van Adalbert, nam de leiding van de dynastie over. In 973 ontvangt Heinrich der Zänker van zijn neef keizer Otto II de burcht Bamberg. Dit geldt als het moment van stichting ook van de stad Bamberg. In dat zelfde jaar wordt zijn zoon Heinrich II geboren, de latere keizer. Deze huwt in 1000 met Kunigunde. Sinds 995 was hij naast graaf van Bamberg ook hertog van Beieren. Na de dood van Otto III wordt hij in 1002 tot Duitse keizer gekozen en in Mainz gekroond. De keizer en zijn echtgenote worden later zelfs heilig verklaard. Ze liggen begraven in de Dom.
In 1007 wordt het bisdom Bamberg gesticht. Het was een gebied waar nog vele mensen niet Christen waren, vooral uit Oost-Europa woonden hier veel emigranten. Het bisdom Bamberg krijgt in de loop van de tijd grote bezittingen in het huidige Oostenrijk. In de stad Bamberg wordt in 1012 een Dom gebouwd, de voorloper van de huidige. De bijbehorende domschool wordt een van de beroemdste van de hele omgeving. In 1237 wordt de huidige dom gewijd.

De Dom. Heinrich II, de heilige, liet de eerste dom wijden op zijn verjaardag, 6 mei, 1012. Deze dom brandde 1081 volledig uit, er zijn wel nog gewelfresten te zien vanuit de crypte. De tweede dom brandde eveneens uit, nu ruim 100 jaar later in 1185. Daarop werd besloten nogmaals een dom te bouwen, en dat is de huidige dom die 6 mei 1237 werd gewijd. In de 17e eeuw werd het interieur helemaal in barokstijl vernieuwd, en in de 19e eeuw helemaal in neoromaanse stijl. Zo ziet het er thans nog steeds uit.
Het beroemdste beeld van de kathedraal is dat van de Bamberger Reiter, een ridder te paard, het vroegstbekende standbeeld van een ruiter ten noorden van de alpen. Het stamt uit 1235 en is van een onbekende kunstenaar. Ook is niet bekend om welke persoon het handelt, wie is de ridder? Zonder twijfel gaat het om een zeer voornaam persoon.
Een ander beroemd werk is het dubbelgraf van de stichter, Heinrich II en zijn vrouw Kunigunde, beiden heilig verklaard. Dit graf is gebouwd in 1513 en is van de hand van Tilman Riemenschneider. Op het deksel worden de heiligen afgebeeld, op de zijkanten episodes uit het leven van de heiligen: de genezing van nierstenen, het wegen van de ziel van de koning na zijn dood, de dood van de koning in aanwezigheid van zijn vrouw, Kunigunde bij de bouw van de Stephanskerk en de ploegschaarproef van de koningin: was ze vreemd gegaan? Nee, want ze kon zonder pijn over de ploegschaar lopen.
Heel beroemd is ook het driedimensionale houten altaar van Veit Stoss uit 1523. Ooit stond dit altaar in de karmelitenkerk van Nürnberg. Bij de afbeelding van de geboorte van Christus kunnen we al de aankondiging van zijn toekomstige lijden en kruisdood zien.
De koorstoelen zijn prachtig bewerkt en dateren uit 1380. En zo zijn er nog veel meer historische kunstwerken van grote meesters te zien.

De Stephanskirche van Bamberg. De eerste Stephanskerk is al gebouwd in 1007, wellicht op aandringen van keizerin Kunigunde, als kloosterkerk. De sage zegt dat een boosaardige man de aannemer bestal, zodat deze te weinig geld had om verder te kunnen werken. Daarop begaf zich Kunigunde onder de werklieden en iedereen mocht een pfennig als arbeidsloon uit een schaal pakken. Maar de dief nam veel meer. Onmiddellijk begonnen zijn handen te branden, hij liep huilend weg en toen hij thuis kwam bleek hij nog slechts een pfennig in zijn hand te hebben.
Het huidige gebouw stamt uit 1678-1681 en is gebouwd in de vorm van een Grieks kruis. Dat was ook de opzet van de oorspronkelijke kerk uit de 11e eeuw. In 1808 is de kerk door de staat aan de Lutherse gemeenschap geschonken. Ter gelegenheid van het huwelijk van kroonprins Maximilian en Mari Friederieke van Pruisen en hun langdurige verblijf in Bamberg werd er in het westelijke deel van de kerk een koningsloge gebouwd. Op het moment van ons bezoek 2 mei 2012 stond het gebouw in de steigers en konden we het helaas niet bezoeken. Maar van buiten af een zeer imposant en indrukwekkend gebouw.

Het Böttingerhaus in barokstijl is wellicht het meest beroemde burgerhuis van Bamberg. Het werd gebouwd voor Johann Ignaz Tobias Böttinger, de oudste zoon van de "Hofrat" Johann Georg Böttinger. Het was mooier en grootser van opzet dan bijv. de stadsresidenties, de huizen van de adel, of de huizen van de kanunniken. In 1712 kon hij het gebouw betrekken. Alle fassaden van het gebouw van drie verdiepingen zijn rijk versierd. We zien pilasters met kapitelen in koryntische stijl. Ook de ramen zijn rijk versierd met schelpmotieven, adelaars, bloemenguirlandes enz. Aan de sokkel een kolossale pilaster met daarop een jongen met hond. Ook de deuren zijn rijkelijk versierd.